Sağlık hizmetlerinde robotların kullanımı tıbbı makineleştirmek değil, kaliteyi, güvenliği ve erişimi iyileştirmektir. Minimal invaziv müdahaleler bunun tipik bir örneğidir. Ancak bu eğilimin kapsama alanı çok daha geniştir.
2020 yılının başında Shanghai Jiao Tong Üniversitesi Tıbbi Robotik Bilimi Enstitüsünden Profesör Guang-Zhong Yang, COVID-19 pandemisi sırasında seyahat ederken Çin'de bir otelde birkaç gün boyunca geçici karantina altına alındığında, yemeklerini tekerlekli bir robot doğrudan otel odasına taşıdı. Robot geldiğinde cep telefonundan Yang'ı aradı. "Yemek hazır." İnsanlar arasında doğrudan temas gerekli değildi ve SARS-CoV-2 bulaşı riski yoktu.
Üretimden hizmet sektörlerine...
Global bir pandemi sırasında karantina durumları robotların sağlık sisteminde nasıl iyi bir şekilde kullanılabileceğini net şekilde göstermektedir. Ancak karantina robotu yakın bir gelecekte önemli hale gelecek bir eğilimin sadece niş bir örneğidir. Son yıllarda, robotik bilimi özellikle otomotiv ve elektronik sanayilerinde üretimde dönüşüme yol açmıştır. Robotlar hizmet sektörlerini de dönüştürmeye başlıyor. Uluslararası Robot Bilimi Federasyonu (IFR) Başkanı Milton Guerry, "Hem profesyonel hem de kişisel hizmet robotlarının satışlarının güçlü şekilde artmaya devam edeceğini düşünüyoruz" diyor.
... ve sağlık hizmetine
Daha yaygın bir eğilim
Tıp alanında kullanılan robotların pazarı sadece büyümekle kalmayacak ayrıca jinekoloji ve ürolojinin dışındaki alanlara da yayılacaktır.
Robotları kullanma konusunda tüm ülkeler eşit değil
Çin'in işgücü eksikliği sağlık sisteminde özellikle kritik olup 2017'de her 1000 kişi başına düşen doktor sayısı sadece 2'dir; bu sayı OECD ülkelerinde 3,5'dur. Bu da yine robotik pazar verilerine yansımaktadır: 2018'e kıyasla dünyanın en çok kullanılan cerrahi robotlarının kurulum sayısı sekiz kattan fazla artmıştır.
"Yapay zekanın ve algılama sistemlerinin kullanıldığı otomatik ve birbirleriyle bağlantılı cihazlar verilen sağlık hizmetinin devamlılığını optimum hale getirmek ve klinik sonuçları iyileştirmek açısından çok önemlidir." diyor. Robotics: Ready Eyes and Hands for Human Progress (İngilizce)
Siemens Healthineers Teknolojiden Sorumlu Başkanı
Hastanelerde ve diğer yerlerde robotik biliminin faydaları
Ama neden sağlık hizmetinde robotlar kullanılsın? Bunun üç nedeni vardır: daha iyi erişim, daha iyi sonuçlar ve standartlaştırma. Son yıllarda prostat cerrahisi, sistektomi ve özellikle kolorektal cerrahi gibi alanlarda sezgisel Da Vinci robotunun başarısı cerrahların robotik yaklaşımların faydalarının oldukça farkında olduğunu göstermektedir. Bu sadece geleneksel ve laparoskopik cerrahi için değil ayrıca endovasküler işlemler için de geçerlidir. COVID-19 pandemisi sırasında Brezilya'nın Sao Paulo şehrindeki kardiyologlar, cerrahi ekibinin virüse maruz kalmasını azaltmak için COVID-19 olan miyokart enfarktüs hastalarında robotik perkütan işlemler (PCI) kullanarak bir pilot çalışma gerçekleştirdiler. [2] Potansiyel olarak virüse maruz kalmayı azaltmanın yanında robotik platformlar özellikle işlem sırasında görüntüleme sistemlerine bağlantılı olduğunda işlemin hassasiyetinde keskin bir artış sağlamaktadır. Endovasküler işlemler için minimal invaziv bir robotik sistem kullanarak doktor çok daha hassas şekilde stent yerleştirebilmektedir. Bunun hastaya faydası vardır çünkü hassas stent yerleştirmenin uzun vadede kardiyak sonuçlarını iyileştirdiği yıllardır bilinmektedir. Robotik sistemlerin cerrahların korunması gereken küçük kan damarlarını, sinirleri veya lenf dokusunu saptayabilmelerine yardımcı olduğu gastrointestinal kanser cerrahisinde de hassasiyet artırılabilir. Son olarak robot yardımı, örneğin kateter yerleştirme sırasında koruma arkasında olmalarını sağlayarak sağlık çalışanın güvende olmasını sağlayabilir.
Kısacası, robot yardımının daha fazla kullanılmasının birden fazla seviyede faydası olabilir. Robotların kullanımı hastanelere cazip gelmektedir çünkü robotlar karmaşık işlemlere daha iyi erişim ile hastanelerin yeni bakım senaryolarını uygulayabilmelerini sağlar. Doktorlar için daha güvenlidirler, çünkü özellikle girişimsel tedavide ve intra-operatif görüntüleme gerektiren ameliyatlarda radyasyona maruz kalmayı azaltır. Ve en önemlisi, hastalar için faydalıdır çünkü daha yüksek hassasiyet ve daha iyi standartlaştırma daha iyi sonuçlar, daha az komplikasyon ve revizyon prosedürlerinde azalma sağlayacaktır.
Kateter laboratuvarına robotik teknolojisini getirmek
Kontrol hala doktorunuzda
Ama robotların kullanımının bir bedeli yok mu? Doktorlarımızın insan olmasını tercih etmiyor muyuz? Kalça protezi cerrahisinde yardımcı olan ilk robotik cerrahi robotlarında olduğu gibi robotlar komplikasyonlara yol açarsa? Bir başka deyişle tıbbi ve özellikle cerrahi robotlar etik açıdan nasıl değerlendirilmelidir? Herhangi bir alandaki robotlar etik açıdan nasıl değerlendirilmelidir?
Sağlık hizmetindeki robotlar ile ilgili etik tartışmaların çoğu iki konuya dayanmaktadır: risk-fayda değerlendirmesi ve robotun "otonomi" derecesi. Otonomiye ilişkin olarak: robot bazı görevleri üstlenerek ve doktorun klinik karar vermeye daha fazla odaklanmasını sağlayarak doktorun işini tamamlamaktadır. Robot doktorun "yerine geçmez". Bir makine daha iyi yaptığı küçük, hassas hareketleri gerçekleştirme açısından otonomdur ancak her zaman doktorun yeteneklerinin bir uzantısı olarak kalır. Kontrol hala doktorlardadır. Robotların performansını denetlerler.
Risk-fayda değerlendirmesi söz konusu olduğunda, bir robotik sistemin tıp alanına kolayca giremediğini akılda tutmak gerekir. Onaylanması gerekir ve faydalarını kapsamlı şekilde göstermelidir. Bu da tabii ki göründüğü kadar basit değildir. Bir makinenin tam olarak ne kadar sorumluluğu olması gerektiği, farklı tıp dallarında ve farklı sağlık hizmet senaryolarında farklı cevapları olan bir tartışmadır. Ancak temel bir gerçek vardır: Hastalar için sonuçlar, robotlar ile daha iyi hale gelir gelmez, robotları kullanmamak aslında etik dışı olabilir.
------
Yazan Philipp Grätzel von Grätz
Philipp Grätzel von Grätz Berlin'de yaşamakta ve medikal alanda serbest gazeteci olarak çalışmaktadır. Uzmanlıkları dijitalleşme, teknoloji ve kardiyovasküler tedavidir.
